HISTORIA POLSKI. Najważniejsze wydarzenia. Władcy i władczynie. Dowódcy wojskowi. Powstania i bitwy

Fall Weiss to kryptonim strategicznego planu wojny z Polską, który w roku 1939 przygotował sztab niemiecki. 11 kwietnia 1939 roku podpisał go Adolf Hitler. 6 kwietnia 1939 roku Polska zawarła z Wielką Brytanią umowę gwarantującą wzajemną pomoc wojskową w przypadku zbrojnej napaści. W odpowiedzi, kilka dni później, Adolf Hitler podpisał Fall Weiss (Plan Biały), który zakładał rozpoczęcie działań wojennych przeciwko Polsce bez wypowiedzenia wojny.  - Pomysł niemiecki był prosty: uderzyć dwoma wielkimi pancernymi kleszczami z Pomorza i Prus Wschodnich w kierunku Warszawy oraz ze Śląska. Kleszcze miały zamknąć się poza Warszawą – powiedział prof. Paweł Wieczorkiewicz w audycji "Historia Polski - XX wiek". Hitler, licząc się z tym, że zaatakowanej Polsce na pomoc ruszyłaby Francja i Wielka Brytania, miał plan, aby zrzucić odpowiedzialność za rozpoczęcie wojny w Europie na te dwa państwa. Polscy sojusznicy nie wywiązali się z umów, a Hitler - mimo, że plan Fall Weiss zakładał przes

31 sierpnia 1980 r. podpisane zostały porozumienia sierpniowe między opozycją demokratyczną a rządem komunistycznym Na początku lipca 1980 r. na skutek podwyżki cen mięsa i jego przetworów sprzedawanych w sklepach i stołówkach zakładowych wybuchły spontaniczne strajki w zakładach pracy na południu i wschodzie kraju, głównie na Lubelszczyźnie. Protesty szybko wygasały po negocjacjach władz ze strajkującymi załogami, którym obiecywano realizację postulatów ekonomicznych. Tymczasem  14 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina wybuchł strajk w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz, działaczki WZZ Wybrzeża . Po dwóch dniach protest został przerwany, ale potem na skutek nalegań delegatów innych zakładów pracy, które poparły żądania stoczniowców, był kontynuowany jako strajk solidarnościowy. „Dyscyplinarne” zwolnienie Anny Walentynowicz doprowadziło do powstania największego ruchu społecznego w polskiej historii – NSZZ Solidarność. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, kt

REGINALDA PIASTÓWNA. Córka Bolesława Chrobrego Regelinda to jedna z najbardziej znanych córek pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego. O jej życiu wiadomo stosunkowo niewiele, zaś jej życiorys zawiera mnóstwo białych plam, wypełnianych przez historyków oryginalnymi hipotezami. Regelinda była jedną z trzech córek Bolesława Chrobrego z jego małżeństwa z połabską księżniczką Emnildą (doszło ono do skutku między 987 a 989 rokiem). Nie jest znana bliżej data narodzin Regelidy. Genealodzy sądzą, iż na świecie mogła pojawić się najpóźniej w 989 roku. Z braku źródeł trudno rozstrzygnąć, czy Regelinda była pierwszą, czy może drugą córką Bolesława Chrobrego z małżeństwa z Emnildą. Obie wersje znalazły swoich zwolenników w fachowej literaturze przedmiotu. Co ciekawe, imienia Regelindy nie odnotowały źródła jej współczesne, na czele z kroniką merseburskiego biskupa Thietmara (zm. 1018), który mógł nawet ją widzieć na własne oczy. Imię córki Chrobrego podały dopiero XIII-wieczne przekazy, w ty

W latach 1031-1032 Polską rządził książę Bezprym. Na temat jego życia wiemy niewiele. Jeszcze mniej zachowało się informacji odnośnie jego panowania. Jak ono właściwie wyglądało? W wyniku machinacji Bezpryma  w 1031 roku dokonał się pierwszy rozbiór Polski . Jego beneficjantami zostały Ruś i Niemcy, które najechały nasz kraj niemal równocześnie od zachodu i wschodu. Takiego uderzenia nie był w stanie wytrzymać rozpaczliwie broniący się król Mieszko II. Zmuszono go do ustąpienia z kraju i ucieczki do południowego sąsiada Polski – Czech. Taki rozwój wydarzeń był po myśli przebywającego u boku wojsk ruskich Bezpryma. Mógł on teraz objąć rządy w Polsce, skąd wcześniej przepędził go Mieszko II.  To on stał się panem sytuacji . Gdyby nie jego knowania sojusz niemiecko-ruski raczej nigdy nie doszedłby do skutku. Po pokonaniu Mieszka II Rusini wycofali się do domu,  wioząc ze sobą na wozach wielkie łupy.  Zdaniem historyków, zdobywcy pochwycili je nie tylko na obszarze Grodów Czerwieńskich, kt

Wielki książę Rusi Kijowskiej w latach 1019-1054 z dynastii Rurykowiczów. Był synem Włodzimierza I Wielkiego i księżny Rognedy. Ojciec wysłał go najpierw do Rostowa, lecz od 1010 roku rządził w Nowogrodzie. W 1014 roku zbuntował się przeciwko rodzicowi, odmawiając płacenia należnego trybutu. Zanim jednak dotarł do Kijowa, Włodzimierz zmarł, a władzę po nim objął jego najstarszy syn, Światopełk. Pierwszym posunięciem nowego władcy była eliminacja jego przyrodnich braci, w tym Borysa, Gleba i Światosława. Gdy Jarosław dowiedział się o tym, na czele Nowogrodzian i sprzymierzonych Warengów wyruszył przeciwko bratu. Zmusił go w 1016 roku do ucieczki do Polski. Po opanowaniu Kijowa wydał pierwszy ruski kodeks prawa pisanego – „Prawdę Ruską”. Mimo interwencji Bolesława Chrobrego, teścia Światopełka, który na krótko przywrócił temu ostatniemu tron w 1018 roku, już w 1019 roku Jarosław ponownie odzyskał władzę. Kolejne zagrożenie nadeszło w 1024 roku ze strony jego brata Mścisława, który wkrocz

Pierwszy polski król elekcyjny i wielki książę litewski w latach 1573-1575, a od 1574 roku król Francji. Urodził się  19 września  1551 roku w Fontainebleau. Był czwartym synem Henryka II Walezjusza i Katarzyny Medycejskiej. Od 1567 roku rządził Andegawenią. Był ulubieńcem matki i często wspierał jej działania polityczne – brał między innymi czynny udział w przygotowaniu rzezi hugenotów w noc świętego Bartłomieja w 1572 roku. Ponieważ jego szanse na tron francuski były niewielkie, matka zaangażowała się w pozyskanie dlań korony polskiej. Pod koniec lat 60. XVI wieku było już niemal pewne, że  Zygmunt II August  umrze bezpotomnie, i zarówno Walezjusze, jak i Habsburgowie czynili starania, by zapewnić sobie sukcesję. Grunt pod przyszłe zwycięstwo francuskiego kandydata przygotował wysłany nad Wisłę biskup Walencji, Jean de Monluc. Ostatecznie, po burzliwej elekcji, Henryk pokonał rywala – Ernesta Habsburga – i 11 maja 1573 roku został ogłoszony królem Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Zobo

Książę siedmiogrodzki i elekcyjny król Polski. Władcą Siedmiogrodu został wybrany w roku 1571 przy poparciu tureckiego sułtana. Po ucieczce Henryka Walezego niespodziewanie wyrósł na jednego z najmocniejszych kandydatów do polskiego tronu. Pomimo oporu magnatów i wysokich urzędników państwa, 15 grudnia 1575 roku szlachta okrzyknęła go nowym monarchą. Zgodził się poślubić Annę Jagiellonkę, obraną wcześniej na króla i został koronowany 1 maja 1576 roku. Stłumił opór Gdańska i przeprowadził trzy zwycięskie kampanie przeciwko Moskwie rządzonej przez Iwana IV Groźnego, zdobywając kolejno Połock, Wielkie Łuki i Psków. Za jego sprawą Polska opanowała całe niemal terytorium Inflant. Zrzekł się królewskich uprawnień sądowniczych, przekazując je w ręce trybunałów Koronnego i Litewskiego. Powołał też piechotę wybraniecką, w szeregach której walczyli chłopi z dóbr królewskich. Zmarł po długiej chorobie nerek.

Urodził się 17 sierpnia 1629 roku w Olesku, zm. 17 czerwca 1696 w Warszawie) – król Polski od 1674 roku, hetman wielki koronny od 1668 roku, hetman polny koronny od 1666 roku, marszałek wielki koronny od 1665 roku, a chorąży wielki koronny od 1656 roku. Syn kasztelana krakowskiego, od 1649 roku brał udział w walkach z Kozakami, między innymi w ramach wyprawy zborowskiej. Ciężko ranny w bitwie pod pod Beresteczkiem w 1651 roku. W 1654 roku członek poselstwa wysłanego do Konstantynopola. W czasie potopu szwedzkiego  Jan Sobieski  zdradził króla Jana Kazimierza i przeszedł na stronę najeźdźców. Szwedzką służbę porzucił dopiero po kilku miesiącach. W kolejnych latach walczył z Rosjanami, Kozakami, Szwedami i Siedmiogrodzianami. Wszedł do stronnictwa profrancuskiego, a nawet pobierał pensję od króla Ludwika XIV. W 1665 roku poślubił dawną dwórkę królowej Ludwiki Marii, Marię Kazimierę d’Arquien. W tym samym roku wybrany marszałkiem wielkim koronnym, a rok później – hetmanem polnym koronnym.

Elekcyjny król Polski w latach 1669-1673. Urodził się 31 lipca 1640 roku w Wiśniowcu na Wołyniu. Był synem sławnego dowódcy wojskowego i wpływowego magnata, Jeremiego Wiśniowieckiego. Po śmierci ojca w 1651 roku trafił pod opiekę brata Jana Kazimierza, biskupa płockiego i wrocławskiego Karola Ferdynanda. Później przebywał na dworze królewskim. W młodości dużo podróżował, goszcząc między innymi na dworach w Dreźnie i Wiedniu. Otrzymał wszechstronne wykształcenie – pobierał nauki na uniwersytecie w Pradze. Władał przynajmniej ośmioma językami. Wybrano go na króla w 1669 roku jako kandydat rzesz szlacheckich, pierwszy „król Piast”, a więc reprezentant narodu, a nie przybysz z zagranicy. Jego nazwisko zaproponował jako pierwszy podkanclerzy koronny Andrzej Olszowski. Wiśniowiecki pokonał w trakcie elekcji Ludwika Burbona i Filipa Wilhelma Wittelsbacha, wysuniętego przez Habsburgów. Wygrana dla niego samego była szokiem. 7 lipca 1669 roku, gdy zaprzysiągł  pacta conventa , został ogłoszony

Polski król elekcyjny i wielki książę litewski z dynastii Wazów, syn Zygmunta III. W młodości był więźniem kardynała Richelieu i spędził dwa lata we francuskiej twierdzy, pod zarzutem szpiegostwa. Na krótko wstąpił do zakonu jezuitów, a w 1646 roku został nawet kardynałem, co jednak nie przeszkodziło mu w powrocie do stanu świeckiego. Obrany na monarchę jesienią 1648 roku i wyniesiony na tron w styczniu 1649, po śmierci swojego starszego brata, Władysława. Cztery miesiące po koronacji poślubił wdowę po bracie, Ludwikę Marię Gonzagę. Panował w okresie powstań kozackich pod wodzą Bohdana Chmielnickiego (1648-1657), niszczycielskiego potopu szwedzkiego (1655), który na krótko zmusił go do ucieczki z kraju, oraz wojny polsko-rosyjskiej (1654-1667), zakończonej utratą olbrzymich połaci Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po śmierci małżonki jako jedyny król polski dziejach zdecydował się dobrowolnie zrzec władzy.  Jan Kazimierz  abdykował w 1668 roku, by następnie wyjechać do Francji, gdzie zos

Elekcyjny król Polski w latach 1632-1648, z dynastii Wazów. Był najstarszym synem  Zygmunta III Wazy  i Anny Austriaczki. Urodził się  9 czerwca  1595 roku w Łobzowie koło Krakowa. Już w młodości był wykorzystywany w grach politycznych. Po zajęciu przez polskie wojska Moskwy w 1610 bojarzy powołali go na cara, pod warunkiem zmiany wyznania na prawosławie. Wobec oporu jego ojca warunek ten został odrzucony, a projekt osadzenia polskiego królewicza na moskiewskim tronie upadł. Dwie wyprawy zorganizowane w celu uzyskania moskiewskiej korony – w 1612 i 1617-1618 – skończyły się niepowodzeniem. W 1621 roku Władysław poprowadził polskie wojska  pod Chocim , choć powalony chorobą nie wziął udział w walkach. Cieszył się wśród poddanych dużą popularnością. W 1632 roku, po śmierci ojca, został wybrany na nowego króla w toku jednej z najspokojniejszych i najbardziej zgodnych elekcji w dziejach kraju. Pierwszym wyzwaniem, które czekało na nowego monarchę, była wojna z Moskwą. Rosjanie w 1632 roku

Elekcyjny król Polski z dynastii Wazów. Był synem króla Szwecji Jana III Wazy i poślubionej mu polskiej królewny Katarzyny Jagiellonki. Wybrany na polskiego monarchę w roku 1587, po śmierci Stefana Batorego. Za jego kandydaturą przemawiało pochodzenie – był wnukiem Zygmunta Starego i Bony Sforzy oraz siostrzeńcem ostatniego Jagiellona, Zygmunta Augusta. Jego kandydaturę wsparła królowa-wdowa, Anna Jagiellonka. Pomimo wojny prowadzonej z Habsburgami na skutek podwójnej elekcji, był zwolennikiem bliskiej współpracy z południowym sąsiadem. Poślubił kolejno dwie austriackie księżniczki – Annę oraz jej siostrę Konstancję. W 1592 roku przejął także tron Szwecji, który jednak utracił już w roku 1599. Za jego sprawą Polska została wmieszana w ciągnące się przez trzy dekady i zakończone niekorzystnym traktatem pokojowym walki ze skandynawskim królestwem. Na skutek własnego uporu i żądzy władzy, storpedował plan osadzenia swojego syna Władysława na tronie moskiewskim. Za jego panowania doszło do

Już w połowie 1703 roku za staraniem Stanisława Leszczyńskiego zawiązana została wymierzona w panującego Augusta II konfederacja. Początkowo nazywana wielkopolską, w lutym 1704 zmieniła się w konfederację generalną warszawską. W czasie zjazdu warszawskiego zimą 1704 roku konfederacja zdetronizowała Sasa i ogłosiła bezkrólewie. Wśród konfederatów znajdował się także syn Jana II Sobieskiego, Jakub Ludwik Sobieski, pretendent do tronu, oficjalnie wskazany na kandydata przez królów Prus i Szwecji. Plany te pokrzyżował jednak August II, którego wojska pojmały królewicza i więziły aż do 1706 roku. W tym czasie konfederaci zdecydowali się na elekcji tymczasowo powierzyć tron Stanisławowi Leszczyńskiemu. Leszczyński, ówczesny wojewoda poznański, przekonał do siebie króla Karola, a ten wysunął jego kandydaturę na nowego władcę Polski. Panujący jeszcze wtedy król August II nie miał jednak zamiaru abdykować i zawiązał konfederację sandomierską. W maju ogłosił pospolite ruszenie obronne, a następn

August III Wettyn urodził się w Dreźnie 7 października 1696 roku. Był jedynym dzieckiem elektora Saksonii Fryderyka Augusta I Wettyna, późniejszego króla Polski Augusta II, i jego żony Krystyny Eberhardyny. W młodości odebrał bardzo staranne wykształcenie – obejmowało ono naukę języka niemieckiego, łaciny, rosyjskiego oraz polskiego. Ponadto młody książę zgłębiał tajniki fizyki, chemii, matematyki, geometrii, astronomii, medycyny. Ćwiczył także jazdę konną. Jego naukowa podróż po dworach europejskich, trwała aż 8 lat. August II Mocny, przewidując swego potomka na następcę na tronie polskim, wpłynął na syna, aby ten dokonał potajemnej konwersji z luteranizmu na katolicyzm, co miało sprawić, aby Polacy spoglądali na niego łaskawszym okiem. Książę posłuchał ojca i dokonał tego aktu 27 listopada 1712 r. w prywatnej kaplicy legata papieskiego.  Śmierć Augusta II (na początku 1733 r.) otworzyła dla jego syna drogę do korony Polski, choć początkowo wydawało się, że szlachta poprze raczej Stan

15 września 1697 roku   August II Mocny  został koronowany w katedrze wawelskiej na króla Polski. Był pierwszym królem Rzeczpospolitej pochodzącym z saskiej dynastii Wettynów. Wettyn był elektorem saskim od 1694 roku. By wziąć udział w polskiej elekcji po śmierci króla Jana III Sobieskiego przeszedł na katolicyzm. Jego starania wspierali m. in. car Piotr I (który nawet przekupił część szlachty na sejmie elekcyjnym, by głosowała na jego kandydata) oraz cesarz Leopold I. Ostatecznie został ogłoszony królem w czerwcu 1697 roku przez mniejszość szlachty zebranej na sejmie – większość wybrała bowiem na króla jego rywala, Franciszka Ludwika Burbona, księcia Conti. August II  zadziałał metodą faktów dokonanych. Przybył do Krakowa, zanim pojawił się tam książę Conti. By wejść do miasta, przekupił starostę Franciszka Wielopolskiego, stronnika Burbona. Choć odmawiano mu dostępu do insygniów koronnych, wykradł je przez dziurę w murze i w ten sposób doprowadził do koronacji. Uroczystość poprowadzi

7 września 1764 roku Stanisław August Poniatowski został wybrany na króla Polski. Objął tron po zmarłym w 1763 roku Auguście III. Poniatowski został wybrany w czasie sejmu elekcyjnego, który rozpoczął się na początku września 1764 roku. Poprzedził go sejm konwokacyjny, w czasie którego przeprowadzono kilka ważnych reform państwowych, w tym zniesiono liberum veto (ale tylko w głosowaniach dotyczących spraw wojskowych i skarbowych). Cała elekcja odbywała się pod nadzorem przebywających na terenie Rzeczpospolitej wojsk rosyjskich. Sprawą interesowała się osobiście caryca Katarzyna II. Oprócz Poniatowskiego, którego kandydaturę popierała Familia Czartoryskich oraz władcy Rosji i Prus, o tron polski ubiegali się także syn Augusta III, Fryderyk Krystian Leopold Wettyn, Jan Klemens Branicki oraz Adam Kazimierz Czartoryski. Ten ostatni wycofał się jednak niedługo przed elekcją. Faworyt carycy Katarzyny II został wybrany głosami ponad 5000 przedstawicieli szlachty. Już 13 września zaprzysiągł p

Vivente rege  –  łacińskie  określenie odnoszące się do elekcji i koronacji  królewskiej  dokonanej za życia poprzedniego króla (tzw.  ablativus absolutus  dosł. "za życia króla"). W przypadku wyboru na tron cesarski, mówi się czasem o elekcji  vivente imperatore  (za życia cesarza). Zazwyczaj dokonywano jej na wniosek samego władcy, który dążył do zapewnienia sukcesji swym potomkom. We  Francji  po 987 roku stosowana konsekwentnie elekcja vivente rege doprowadziła do przekształcenia się monarchii elekcyjnej w dziedziczną: sukcesja syna panującego króla stała się po prostu oczywista. W  Rzeszy Niemieckiej   cesarze  z dynastii  saskiej ,  salickiej ,  Hohenstaufów ,  Luksemburgów  i  Habsburgów  kilkanaście razy stosowali praktykę elekcji  vivente rege  ( imperatore ). Ponieważ elekcja  vivente rege  umacniała pozycję dynastii w systemie politycznym Rzeszy i mogła prowadzić do wprowadzenia monarchii dziedzicznej, została zakazana przez  Złotą Bullę Karola IV oraz  traktat we

Elekcja viritim była instytucją ustrojowoprawną polegająca na ustanowieniu zwierzchniej władzy królewskiej w drodze osobistego udziału przedstawicieli szlachty w dokonywanym wyborze. Zasada elekcyjności znana i stosowana była w przeszłości wielokrotnie, stanowiąc jeszcze w czasach piastowskich, a następnie jagiellońskich, najczęstszy sposób ustanowienia władzy monarszej. Zastosowana została w przypadku króla Władysława Jagiełły, a następnie powtarzana była systematycznie w domu jagiellońskim w przypadku królów Władysława III (1434), Kazimierza Jagiellończyka (1445), Jana Olbrachta (1492), Aleksandra (1501), Zygmunta I (1506). W tym znaczeniu elekcje jagiellońskie wytworzyły pewną zasadę postępowania, pozwalającą na powszechny udział w nich także szlachty. W zależności od sytuacji udział ten następował w różnym zakresie, sprowadzając się najczęściej do przybycia na elekcję i przebywania w jej trakcie. Przynajmniej niektóre z tych elekcji poprzez właśnie możliwość wzięcia udziału w elekc

Tradycja elekcyjności polskiego tronu ukształtowała się jeszcze w średniowieczu. Po śmierci Ludwika Węgierskiego to dostojnicy małopolscy wybrali, która z jego córek zostanie koronowana na króla Polski. Oni również zdecydowali, że będzie musiała wyjść za mąż za księcia litewskiego Jogajłę. Monarchia elekcyjna Jagiellonów Tym samym Władysław Jagiełło był pierwszym elekcyjnym władcą Polski. To, że władze po nim przejmą jego potomkowie nie było wcale takie oczywiste. Jagielloni musieli zabiegać o akceptację rycerstwa dla swoich synów. Robili to m.in. wydając liczne przywileje dla tej warstwy społecznej. Mimo wszystko każdorazowa elekcja była widownią targów politycznych. Wyłomu w tej tradycji dokonał Zygmunt I Jagiellończyk, który być może pod wpływem żony, królowej Bony, zdecydował się w 1530 r. na koronację – jeszcze za swego życia – 10-letniego syna Zygmunta Augusta. Od tego czasu Zygmunta I określano przydomkiem Stary, by odróżnić go w ten sposób od koronowanego już Zygmunta Augusta.

Sejm koronacyjny był sejmem zwoływanym w Pierwszej Rzeczypospolitej w czasie sejmu elekcyjnego po przeprowadzonym wyborze władcy. Poprzedzała go koronacja królewska, dokonywana przez prymasa, a w razie jego nieobecności mógł ją przeprowadzić inny biskup, na której król wydawał generalne potwierdzenie praw (Confirmatio generalis iurium). Pierwszego takiego potwierdzenia dokonał w 1438 r. król Władysław III, zobowiązany do tego podczas swojej elekcji w 1434 r. Osobno król poświadczał złożenie przysięgi, w której zobowiązał się do przyjęcia uchwał sejmów konwokacyjnego i elekcyjnego oraz powiadamiał o odbyciu koronacji. Sejm koronacyjny miał charakter nadzwyczajny, chociaż odbywał się według zasad przewidzianych dla sejmu walnego. Zajmował się także sprawami z zakresu funkcjonowania królestwa, ale przede wszystkim zatwierdzał, w obecności króla, prawa uchwalone podczas bezkrólewia. Prawa Krakowa do przeprowadzenia sejmów koronacyjnych stwierdzono w konstytucjach sejmowych z 1673 i 1685 r.

Sejm elekcyjny   był drugim sejmem odbywającym się w okresie bezkrólewia. Zwoływany był pierwotnie w celu dokonania wyboru władcy, co stanowiło jego pierwsze, główne zadanie. Podstawą jego rozwoju było przyjęcie w Polsce systemu elekcyjności tronu, co nastąpiło w XV w. Prawo elekcji władcy zagwarantował przywilejami z lat 1425-1433 król Władysław Jagiełło, starając się zabezpieczyć tron swoim synom, Władysławowi (ur. 1424) i Kazimierzowi (ur. 1427). Po śmierci króla Władysława w 1434 r. zebrał się sejm walny, w który zjechali się dostojnicy, wchodzący w skład rady królestwa, posłowe poszczególnych ziem, należących do Królestwa, jak również w dużej liczbie szlachta oraz przedstawiciele miast. Dokonano na nim wyboru małoletniego króla Władysława, potwierdzając zobowiązania poczynione ojcu, wprowadzając tym samym elekcję do praktyki politycznej. Powtórzona została ona w latach 1445-1446, kiedy sejm elekcyjny zbierał się na podobnych zasadach, jak w 1434 r. czterokrotnie, przy czym trzy ra