Jan III Sobieski (1629-1696)

Urodził się 17 sierpnia 1629 roku w Olesku, zm. 17 czerwca 1696 w Warszawie) – król Polski od 1674 roku, hetman wielki koronny od 1668 roku, hetman polny koronny od 1666 roku, marszałek wielki koronny od 1665 roku, a chorąży wielki koronny od 1656 roku. Syn kasztelana krakowskiego, od 1649 roku brał udział w walkach z Kozakami, między innymi w ramach wyprawy zborowskiej. Ciężko ranny w bitwie pod pod Beresteczkiem w 1651 roku. W 1654 roku członek poselstwa wysłanego do Konstantynopola. W czasie potopu szwedzkiego Jan Sobieski zdradził króla Jana Kazimierza i przeszedł na stronę najeźdźców. Szwedzką służbę porzucił dopiero po kilku miesiącach. W kolejnych latach walczył z Rosjanami, Kozakami, Szwedami i Siedmiogrodzianami. Wszedł do stronnictwa profrancuskiego, a nawet pobierał pensję od króla Ludwika XIV. W 1665 roku poślubił dawną dwórkę królowej Ludwiki Marii, Marię Kazimierę d’Arquien. W tym samym roku wybrany marszałkiem wielkim koronnym, a rok później – hetmanem polnym koronnym. W 1667 roku odniósł wielkie zwycięstwo pod Podhajcami, rozbijając przeważające siły turecko-tatarskie. Od 1668 roku posiadał buławę hetmana wielkiego koronnego.

Po tym jak na drodze elekcji nowym królem obrano Michała Wiśniowieckiego, otwarcie wystąpił przeciwko jego władzy. Był jednym z przywódców opozycji określanej mianem malkontentów. Wykorzystując podległe sobie wojska zmierzał do obalenia monarchy. Zwycięzca spod Chocimia w 1673 roku.

W 1674 roku, po śmierci Michała Korybuta Wiśniowieckiego, obrano Jana III Sobieskiegopolskim królem. W 1683 roku, na mocy zawartego traktatu sojuszniczego, wyruszył na odsiecz habsburskiej stolicy. Na przedpolach Wiednia walnie przyczynił się do rozgromienia sił tureckich Kary Mustafy. Następnie odniósł świetne zwycięstwo pod Parkanami. Wojna z Turcją nie przyniosła jednak Polsce trwałych korzyści, zamiast tego diametralnie wzmacniając pozycję Austrii. Polityka króla Jana III Sobieskiego poniosła także porażki w kontaktach z Rosją (niekorzystny pokój Grzymułtowskiego) i w swojej polityce mołdawskiej. Nie zdołał wreszcie zrealizować najważniejszego dla siebie projektu: osadzić na tronie swojego syna Jakuba Sobieskiego.

Sobieski zasłynął jako mecenas kultury. Roztoczył opiekę nad zdolnymi architektami (Tylmanem z Gameren, Andreasem Schlüterem, Augustynem Loccim, Danielem Schultzem, Jerzym Eleuterem Szymonowiczem-Siemiginowskim), humanistami (Wespazjanem Kochowskim, Joachimem Pastoriusem, Wojciechem Stanisławem Chrościńskim, Janem Schultzem-Szuleckim), matematykami i astronomami (Janem Heweliuszem, Adamem Kochańskim). Wielu z nich indygenował i nobilitował. Zgromadził dużą bibliotekę. Wybudował pałac w Wilanowie, ufundował kościół kapucynów (jako votum za wiktorię wiedeńską, gdzie spoczywa jego serce) i kościół św. Kazimierza na Nowym Mieście w Warszawie oraz Kaplicę Królewską w Gdańsku. Przebudował również jedną z kamienic na lwowskim rynku. Był członkiem pierwszego na świecie towarzystwa geograficznego Accademia cosmografica degli argonauti, założonego przez weneckiego franciszkanina Vincenza Marię Coronelliego.