Reginalda Piastówna. Córka Bolesława Chrobrego

REGINALDA PIASTÓWNA. Córka Bolesława Chrobrego

Regelinda to jedna z najbardziej znanych córek pierwszego króla Polski, Bolesława Chrobrego. O jej życiu wiadomo stosunkowo niewiele, zaś jej życiorys zawiera mnóstwo białych plam, wypełnianych przez historyków oryginalnymi hipotezami.

Regelinda była jedną z trzech córek Bolesława Chrobrego z jego małżeństwa z połabską księżniczką Emnildą (doszło ono do skutku między 987 a 989 rokiem). Nie jest znana bliżej data narodzin Regelidy. Genealodzy sądzą, iż na świecie mogła pojawić się najpóźniej w 989 roku.

Z braku źródeł trudno rozstrzygnąć, czy Regelinda była pierwszą, czy może drugą córką Bolesława Chrobrego z małżeństwa z Emnildą. Obie wersje znalazły swoich zwolenników w fachowej literaturze przedmiotu.

Co ciekawe, imienia Regelindy nie odnotowały źródła jej współczesne, na czele z kroniką merseburskiego biskupa Thietmara (zm. 1018), który mógł nawet ją widzieć na własne oczy. Imię córki Chrobrego podały dopiero XIII-wieczne przekazy, w tym biskup Naumburga Teodoryk w jednym ze swoich listów.

Nie jest znana też geneza imienia Regelindy. Badacze wysunęli w tej sprawie kilka zaprzeczających sobie hipotez. Według niektórych językoznawców, Regelinda otrzymała imię po rodzinie matki, tj. Emnildy. Panuje też przekonanie, iż imię to córka Chrobrego przybrała dopiero po wyjściu za mąż, w Rzeszy.

Herman i Regelinda

Na początku XI wieku Regelinda poślubiła Hermana, syna margrabiego miśnieńskiego Ekkeharda. Genealodzy ustalili, iż małżeństwo to doszło do skutku w drugiej połowie 1002 roku lub najpóźniej na początku 1003 roku.

W starszej historiografii przypuszczano, iż sprawę małżeństwa swej córki Bolesław Chrobry przedyskutował z królem Niemiec Henrykiem II na zjeździe w Merseburgu w lipcu 1002 roku. Na potwierdzenie tej teorii brakuje potwierdzenia w materii źródeł. Równie dobrze obaj władcy mogli rozmawiać na interesujący temat przy innej okazji.

W prezencie ślubnym Regelinda otrzymała gród Strzałę, który Bolesław Chrobry splądrował i spalił jeszcze przed małżeństwem swej córki. Nie był to zatem zbyt okazały podarek.

Córka Chrobrego przy boku męża

O losach małżeństwa Regelindy i Hermana nie wiemy prawie nic. W 1009 roku mąż Regelindy został mianowany przez Henryka II nowym margrabią Miśni, co stanowiło podniesienie statusu Piastówny. Jako margrabianka udzielała się z pewnością w życiu miśnieńskiej marchii, o czym świadczy chociażby ufundowanie przez nią katedry w Naumburgu. O innych polach jej aktywności głucho w źródłach.

Znany biograf Bolesława Krzywoustego Stanisław Zakrzewski swego czasu sugerował, iż Regelinda przy boku męża „wycierpiała niemało”. Problem w tym, iż tej sensacji nie potwierdził żaden przekaz źródłowy. Uczony, wyrażając taką opinię, był – jak wolno sądzić – wyrazicielem powszechnej opinii o niegodziwości niemieckiej. Jego publikacja ujrzała światło dzienne w 1925 roku, kiedy pamięć o działaniach Niemców na terenie zaboru pruskiego była nadal żywa. Nikt nie chciał wierzyć w to, iż piastowska księżniczka mogłaby być szczęśliwa u boku Niemca.

Dzisiaj historycy uważają małżeństwo Hermana i Regelindy za raczej udane, choć o ich pożyciu nie wiemy kompletnie nic. Nie zachowała się informacja, by doczekali się jakiegoś potomka. Żyli razem ze sobą ponad 20 lat. To dość długo, aby mogli się bardzo dobrze poznać.

Regelinda a rozbiór Polski (1031)

Nie są znane stosunki Regelindy z jej rodzonym i przyrodnim rodzeństwem. Przed 1031 rokiem na dworze miśnieńskim pojawił się przyrodni brat margrabiny, Otton, który z polecenia ich brata, Bezpryma, montował koalicję przeciwko ówczesnemu królowi Polski, Mieszkowi II Lambertowi. Bezprymowi marzyło się dokonanie faktycznego rozbioru Polski pomiędzy nim a ówczesnymi władcami Niemiec (Konradem II) i Rusi (Jarosławem Mądrym).

Ostatnio w historiografii wyrażono pogląd, jakoby Otton, chcąc nawiązać kontakt z Konradem II lub jego przedstawicielami, najprawdopodobniej korzystał z protekcji Hermana i Regelindy. Wprawdzie Piastówna była starsza od Ottona o co najmniej 10 lat, jednak nie stanowiło to praktycznie żadnej przeszkody w nawiązaniu między nimi nici porozumienia.

Regelindę i Ottona łączyły na dobrą sprawę nie tylko krew, ale również wspólne interesy. Od dawna już bowiem stosunki na linii Gniezno – Miśnia nie były najlepsze, zaś Mieszko II nie robił praktycznie nic, by ten stan rzeczy zmienić. Dla Regelindy wspomożenie Ottona stanowiło swego rodzaju środek dla pomszczenia krzywd, jakich doznała wraz z mężem od nieprzyjaznego im króla Polski, który w 1028 roku najechał bez żadnego powodu Saksonię, niszcząc ją wszerz i wzdłuż.

Śmierć córki Chrobrego

Nie jest znana data śmierci Regelindy. W badaniach polskich genealogów już w XIX wieku sugerowano, iż margrabina zmarła już w 1014 roku, co – jak wykazały nowsze ustalenia naukowe – jest całkowicie nierealne.

Zdaniem Kazimierza Jasińskiego, córka Chrobrego zmarła najwcześniej około 1030 roku. Data dzienna śmierci Piastówny (21 marca) zachowała się w nekrologach naumburskich, znanych z późniejszych odpisów.

Regelindę pochowano zapewne w obrębie katedry naumburskiej, choć niektórzy badacze, szczególnie niemieccy, kwestionują ten pogląd. Herman przeżył żonę o kilka lat, zmarł w 1038 roku. Można spotkać się z opinią, iż po śmierci córki Bolesława Chrobrego margrabia związał się z Godilą, wdową po hrabim Lotarze z Walbecku, jednak brakuje potwierdzenia tej informacji w obszarze źródeł.

„Śmiejąca się Polka” – Regelinda w kulturze

Rzeźba Regelindy zdobi obecnie zachodni chór katedry w Naumburgu. Przedstawiono ją jako uśmiechniętą, młodą kobietę – tzw. „śmiejącą się Polkę” („Die lächelinde Polin”). Obok niej stoi jej mąż, Herman, którego wizerunek uosabia człowieka łagodnego i spokojnego.

Rzeźbę polskiej księżniczki wykonał około 1240 roku anonimowy rzeźbiarz nazywany Mistrzem Naumburskim. Powstałe pod jego dłutem dzieło uchodzi za jedną z najpiękniejszych rzeźb średniowiecznych.

Źródło:

Mariusz Samp - 1031. Pierwszy rozbiór Polski