POROZUMIENIA SIERPNIOWE

31 sierpnia 1980 r. podpisane zostały porozumienia sierpniowe między opozycją demokratyczną a rządem komunistycznym

Na początku lipca 1980 r. na skutek podwyżki cen mięsa i jego przetworów sprzedawanych w sklepach i stołówkach zakładowych wybuchły spontaniczne strajki w zakładach pracy na południu i wschodzie kraju, głównie na Lubelszczyźnie. Protesty szybko wygasały po negocjacjach władz ze strajkującymi załogami, którym obiecywano realizację postulatów ekonomicznych. Tymczasem 14 sierpnia 1980 r. w Stoczni Gdańskiej im. Lenina wybuchł strajk w obronie zwolnionej z pracy Anny Walentynowicz, działaczki WZZ Wybrzeża. Po dwóch dniach protest został przerwany, ale potem na skutek nalegań delegatów innych zakładów pracy, które poparły żądania stoczniowców, był kontynuowany jako strajk solidarnościowy. „Dyscyplinarne” zwolnienie Anny Walentynowicz doprowadziło do powstania największego ruchu społecznego w polskiej historii – NSZZ Solidarność. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który sformułował 21 postulatów. Najważniejsze dotyczyły utworzenia prawdziwie wolnych i niezależnych związków zawodowych i upamiętnienia ofiar tragedii grudnia 1970 r. Na czele protestu stanął Lech Wałęsa.

W Międzyzakładowych Komitetach Strajkowych w Stoczni Gdańskiej skupionych było ok. 800 zakładów pracy z Wybrzeża Gdańskiego.Miejskie komitety strajkowe powstały także w Elblągu i Szczecinie. 26 sierpnia 1980 r. rozpoczęły się strajki na Dolnym Śląsku, a 29 sierpnia „stanęły” kopalnie na Górnym Śląsku. Do protestów przyłączały się także zakłady z innych miast Polski. Pod naporem akcji strajkowej władze PRL zgodziły się na powstanie niezależnych związków zawodowych. 30 sierpnia 1980 r. podpisano porozumienia w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, 3 września w Jastrzębiu-Zdroju, a 11 września w Hucie Katowice (Dąbrowa Górnicza).

Powstanie niezależnego związku zawodowego, a w istocie wielkiego ruchu społecznego, wyzwoliło w Polakach nie notowaną wcześniej pod rządami komunistów ogromną aktywność w wymiarze politycznym i społecznym.Dotychczas niespotykana była sytuacja, w której władze jakiegokolwiek związku, stowarzyszenia czy organizacji wybierane były w sposób demokratyczny i wolny. Udział setek osób w związkowych zebraniach wyborczych w zakładzie i angażowanie się w pełnienie odpowiedzialnych funkcji z wyboru, stanowiły zupełnie nową rzeczywistość.

Od pierwszych dni września 1980 r. „Solidarność” stała się nie tylko związkiem zawodowym, ale i ruchem społecznym ogarniającym wszystkie sfery życia społecznego i politycznego. Okazała się niespotykaną w bloku wschodnim zinstytucjonalizowaną formą opozycji wobec komunizmu. Na wolnościowej fali powstały niezależne organizacje rolnicze i studenckie: NSZZ Rolników Indywidualnych i Niezależne Zrzeszenie Studentów.

Wraz z rewolucją „Solidarności” w Polsce pojawiły się przejawy społeczeństwa obywatelskiego. Na niespotykaną skalę rozwinęła się niezależna poligrafia. W wielu zakładach pracy i instytucjach ukazywały się redagowane w sposób oddolny związkowe biuletyny informacyjne oraz czasopisma. W ramach Związku prowadzono działalność kulturalną, samokształceniową, naukową i oświatową. Wiele cennych i wolnościowych inicjatyw podejmowano we współpracy z Kościołem. To wszystko sprawiało, że obok oficjalnego PRL-owskiego życia toczyło się inne, niezależne i pozbawione reżimowej kontroli.